Wat behandelt de dokter wel en wat niet? In het eerste deel van een serie: Tachtigers worden steeds fitter en komen in aanmerking voor operaties die ze vroeger niet kregen. Maar voor wie is dat weggelegd?

Ik kan ook wel leven zonder die man, dacht Ids Mollema een half jaar terug over de arts-assistent die hem naar huis liet gaan. "U bent 93 jaar oud, het is maar de vraag of we u moeten behandelen", zo verstond de oud-kaasmaker de boodschap. Ruim een week was hij benauwd door flinke pijn op de borst. Dokters dachten aan van alles: problemen met de spijsvertering, stress en de ouderdom. Met een morfinepil zou hij thuis hopelijk tot rust komen. "Ik kreeg bijna het idee: ik stel me aan."

Rond dezelfde tijd zat Meindert Timmer (84) bij de specialist om te praten over het 'plekje' op zijn alvleesklier. Hij voelde zich goed, maar dat zou hem later waarschijnlijk opbreken. En dan had hij nog geluk: de tumor was niet ver gevorderd en er waren geen uitzaaiingen te vinden. Maar toch: de enig mogelijke ingreep was de zogeheten Whipple-operatie. Behalve de kop van de alvleesklier verwijdert de arts galblaas en galwegen, de twaalfvingerige darm en vaak een deel van de maag. Het is een ingreep die voor een veertiger al zwaar is, de patiënt moet in goede conditie zijn om eventuele complicaties aan te kunnen.

Timmer twijfelde. Hij vroeg zijn dokter: wat zou u uw eigen vader adviseren als die mijn leeftijd had? Gewoon wachten, zei de arts. Lekker genieten van het leven, ga leuke dingen doen, over een paar jaar zien we wel weer.

Hoe zou het vroeger gegaan zijn? Ids Mollema was naar huis gegaan, grote kans dat hij met morfine langzaam was weggezeild. Alvleesklierpatiënt Timmer was misschien nooit bij de specialist beland, en zo ja dan had die hem deze grote operatie beslist afgeraden.

Meindert Timmer is zo niet gebouwd. "Waarom blijven al die andere patiënten in bed liggen?" Dat vroeg hij zich na zijn vorige ingreep - aan de galwegen - af. Op de gangen rond de verpleegafdeling in het Amsterdamse AMC waren 's avonds alleen de wieltjes te horen van zijn infuuspaal.

"Ik ben nu eenmaal gewend te bewegen", verklaart Timmer zijn wandelingen - eigen initiatief, kort na die operatie. Hij is thuis dagelijks in de weer: in de grote tuin, met de hond en in het park. Zijn bloeddruk is prima. Hij leest twee kranten, zit op internet en ontvangt met zijn vrouw graag de vijf kleinkinderen. 

Hij had als juridisch adviseur veel vrijheid en werkte tot zijn zeventigste de hele week. Timmer - ik wil niet met mijn echte naam in de krant, ik vertel zo min mogelijk mensen dat ik ziek ben - weet nog precies wanneer hij zijn laatste sigaret rookte: in 1965. Hij drinkt sporadisch alcohol en mijdt patat en kroketten - "nooit lekker gevonden". Zijn vader overleed weliswaar vroeg, zijn grootouders en ooms gingen in meerderheid de 90 over.

Ids Mollema is van dezelfde snit, zo bleek al na zijn dotteroperatie zes jaar geleden. Met infuuspaal en al ontsnapte hij van zijn ziekenhuiskamer naar de hometrainer. "Lichamelijk was ik matig, geestelijk goed. De dokters zouden later zeggen: 'als u het aandurft, durven wij deze ingreep ook aan'. Kijk, als mijn tijd gekomen is dan heb ik daar heus vrede mee. Maar zo ver was het nog niet."

Goede genen
Ook hij wandelt dagelijks en zit op de home-trainer, hij oefent sinds kort op de elektrische piano en heeft een iPad met e-mail en een smartphone. Afgezien van doofheid - al ontstaan in zijn jeugd - mankeerde hij niets tot op hoge leeftijd. Met zijn genen zit het ook goed - zijn vader werd 103 en zijn jongere zussen, 89 en 87, zijn er ook nog. Diezelfde vader bracht Mollema op diens veertiende aan het roken - 'anders ben je geen kerel' - maar rond zijn veertigste gooide Ids alle sigaretten in de prullenbak.

Weduwnaar Mollema ging een half jaar geleden braaf van het ziekenhuis terug naar het verzorgingshuis. Daar ging het alleen maar slechter. Zijn dochter kreeg het voor elkaar dat hij opnieuw werd opgenomen - in een ander ziekenhuis, in haar eigen woonplaats, zodat ze hem makkelijker kon bezoeken. Daar kreeg hij extra zuurstof en medicijnen om vocht te verliezen, waardoor hij er direct beter uitzag. Zijn dochter ging dan ook iets geruster naar haar eigen huis. Tot die avond dat haar vader zelf vanaf zijn ziekenhuisbed opbelde: 'ik word zo gedotterd'. De pijn op de borst was hardnekkig gebleken.

• © Werry Crone.

"Toen ben ik heel snel teruggereden naar het ziekenhuis", zegt de dochter van Ids. "Om op zijn minst nog afscheid genomen te hebben, voor als het fout zou gaan." Dotteren is een vrij veilige ingreep: de cardioloog leidt een klein veertje door de bloedvaten naar de plek waar die zijn vernauwd. Dat was er aan de hand bij Mollema, hadden ze ontdekt. Maar op deze manier een bloedvat verwijden bij iemand van boven de 90 - dat is minder vanzelfsprekend. Bij ouderen - dat begint al bij 70 - heeft dat veel meer risico's: van een inwendige bloeding tot ernstige stollingen - die weer een infarct kunnen veroorzaken.

Inspraak
Ook Meindert Timmer voelde niks voor 'afwachten'. Zo belandde hij in de spreekkamer van Olivier Busch. Die werkt in het Amsterdamse AMC en doet met zijn collega's jaarlijks zo'n 75 van de 500 jaarlijkse Whipples bij alvleesklierkanker in Nederland. Busch vroeg hem nogmaals 'weet u het wel zeker? Het is een zware ingreep'. Maar Timmer wilde van geen wijken weten. Ook de informatie dat wereldwijd tien procent van de operaties verkeerd afloopt - zware complicatie of zelfs voortijdig overlijden, kon hem niet afschrikken. Hij had zijn zaakjes geregeld, voor het geval dat. Tien tot vijftien jaar geleden, zo vertelt Busch, was het onbespreekbaar om iemand van boven de tachtig zo'n grote ingreep te laten ondergaan. Het was nog de tijd van de dokter die de wet voorschrijft.

Maar de patiënt van nu wil inspraak en de tachtiger blijft niet achter. Dat gaat nog steeds door, constateert de Amsterdamse chirurg. Met collega's telde hij het aandeel van tachtigplussers in de whipple-operatie. In 2005 was reeds 3,5 procent van de patiënten zo oud, drie jaar geleden was dat gestegen naar 5,5 procent. Ook daarna meldden zich steeds meer krasse tachtigers: het aandeel is in tien jaar verdubbeld.

Steeds meer mensen vieren net als Timmer hun tachtigste verjaardag in goede gezondheid. En de zorg is verbeterd. Busch: "Leeftijd als factor alleen speelt geen rol bij onze beslissing om deze operatie uit te voeren. We wilden natuurlijk wel weten: handelen we in het belang van patiënten?" De cijfers over heel Nederland zijn voorzichtig positief: direct na de operatie overlijden weliswaar iets meer tachtigplussers, maar drie jaar na de operatie zijn ze nog net zo vaak in leven als jongere patiënten: de overleving is dan dertig procent.

Het is volgens Busch bekend dat in sommige ziekenhuizen artsen oudere patiënten minder snel de Whipple aanbieden - als doorverwijzer of als operateur. "Als je kijkt naar de fitheid van een deel van de tachtigers, dan vermoed ik dat een deel van die leeftijdscategorie wel in aanmerking komt, maar toch niet de operatie krijgt. Angst voor complicaties en sterfte kan een rol spelen."

De fitheid van de tachtigplussers, is die altijd goed te beoordelen? "Dat is lastig" , zegt Busch. "Zoals de kleinkinderen die ook nogal eens meekomen het vaak uitdrukken: 'opa had nooit wat'." Als Busch in de medische voorgeschiedenis duikt, hebben ze vaak gelijk: opa of oma zag nog nooit een ziekenhuis van binnen. Bij anderen levert navraag sores op, zoals problemen met de bloedvaten of het hart, suikerziekte. "Ze komen hier vaak in hun beste pak, maar ik kijk nogal eens om de hoek of er een rollator staat."

• © Werry Crone.

Busch vraagt altijd: 'wat wilt u nog van het leven?' "De ene tachtiger heeft zijn vrouw verloren, heeft kinderen in Australië en voor hem hoeft het allemaal niet zo. De ander staat nog volop in het leven, is vrijwilliger en wacht op een nieuw kleinkind. Dat maakt verschil. Ook in de bereidheid om de consequenties te aanvaarden: risico op complicaties, een moeilijk verblijf op de intensive care. Ik zeg altijd maar: als ik iets voor u ga doen, moet u dat andersom ook willen."

Een risico van tien procent dat het misgaat, de een schrikt daarvoor terug en de ander roept 'nou ik vind negentig procent kans op succes erg hoog'. Zoals die man van 86 die Busch onlangs meldde dat hij net een nieuwe vriendin had - die wou nog wel even doorleven. Hij was thuis voor de spiegel gaan staan en had geconcludeerd "zoals ik er uitzie, zo zullen de dokters me toch nog niet laten gaan".

Wat drijft u?
In een paar gesprekken moeten artsen als Busch boven tafel krijgen wat de patiënt drijft. En eventuele partner of kinderen. "Dat ze gaan overlijden, dat is nog niet waar mensen de meeste moeite mee hebben. Het idee dat er niets meer aan je ziekte te doen is, dat is vaak het moeilijkst te accepteren. Ook als je boven de tachtig bent." Niet lang geleden kreeg Busch ook een tachtiger op bezoek - met een variant op die van Haarlemmer Timmer. De dokter in diens eigen ziekenhuis was duidelijk geweest: u bent niet fit genoeg. "Zijn zaak vormde een twijfelgeval. Maar zijn zoon en hijzelf waren uitgesproken: we willen een operatie, we kennen de risico's en zijn bereid die te lopen."

Na de Whipple kreeg de man een gevreesde complicatie - lekkage in de buik. Hij belandde op de intensive care. Van daaruit belde de intensivist naar Busch: Moeten we nog wel alles uit de kast halen? Om eraan toe te voegen 'de familie wil dat helemaal niet'.

Nadat hij van zijn verbazing was bekomen, vroeg Busch zijn collega 'met wie heb jij dan gesproken'. Dat bleek de dochter te zijn van de man, die beklemtoonde dat zij 'van het begin af aan' al twijfels had bij deze operatie. De behandeling werd gestaakt. "Die man is er niet meer, en dat komt door mij", zo vat Busch de afloop samen. "Hoe had ik kunnen weten dat er verdeeldheid was binnen zijn familie? Was zijn zoon zo stellig geweest, of vond hij dat zelf ook? Ik moet daar nog beter op letten."

De operatie legt een flink beslag op een gespecialiseerd ziekenhuis en als er complicaties zijn, lopen de kosten op de intensive care razendsnel op. Heeft dat hele circus dan nog wel zin voor iemand die waarschijnlijk nog maar een paar jaar te leven heeft? Kan Busch zich niet beter richten op die andere patiënt - de moeder van veertig met jonge kinderen die haar nog hard nodig hebben?

• © Werry Crone.

"Zo denken wij niet", zegt Busch. "Die veertiger, dat is vaak heel schrijnend. Maar als ik me daardoor zou laten leiden, zou ik geen goede beslissing nemen. Ik moet kijken naar wat ik medisch voor iemand kan doen."

Toch hebben veertigers doorgaans betere kansen op herstel. Busch: "Je kunt het ook omdraaien: iemand die 80 is heeft al bewezen dat hij zo oud kan worden. Dat is voor jongeren minder vanzelfsprekend. Gelukkig hebben we in Nederland niet de situatie dat ik moet gaan kiezen tussen de veertiger en de tachtiger."

Gaat die keuze er ooit komen? "Dat lijkt me sterk", zegt Busch. "Dat zou een politiek besluit moeten zijn - dat kunnen wij als arts niet beslissen. En het meest waarschijnlijke is dat de politiek dan toch weer een besluit neemt om alle operaties te vergoeden, met misschien de boodschap erbij dat het wel efficiënt moet. Terwijl de Nederlandse ziekenhuiszorg al een van de efficiëntste ter wereld is."

Genieten van wandeling
Drie weken na de operatie wandelt Meindert Timmer al weer korte stukken in de duinen. Hij kon een week na de ingreep naar huis. Een jongere man die nog voor hem werd geopereerd, ligt er nog steeds. Timmer is wel wat afgevallen, maar hij eet weer probleemloos. Bij het laatste onderzoek was er niets meer te zien van de afwijking in zijn alvleesklier. Hij geeft zijn leven een 'dikke 8', zeker zolang het goed blijft gaan - hij blijft onder controle. Om hem heen ziet hij leeftijdsgenoten wegvallen, of het moeilijker hebben. Hij weet dat eerdere generaties niet de kans hadden deze operatie op zijn leeftijd te krijgen. "Ik vind dit toch een hele verbetering."

Het viel hem wel op dat sommige artsen het woord 'kanker' snel in de mond nemen. "Zelfs als dit nog helemaal niet zeker is. Dan wil men je toch al voorbereiden, terwijl dat helemaal niet hoeft. Je wordt dan als patiënt onderschat. En het levert onnodige zorgen op. Gelukkig heb ik een nuchtere aard."

Of ook hij net als vele familieleden de 90 gaat halen, daar is hij op dit moment niet zo mee bezig. "Ik geniet nu van de tijd die ik heb."

Ids Mollema zegt het zelf: hij heeft geluk dat zijn lichaam alles nog aankan. Zijn dochter had voor niets afscheid genomen, na het dotteren knapte haar vader razendsnel op. De pijn verdween, evenals het vocht dat hij vasthield.

Dat eerste ziekenhuis, dat hem met morfine naar huis liet gaan, stuurde later een bloemetje met excuses naar Mollema. "Dat deed me goed." Eigenlijk is hij weer net zo goed als een half jaar terug. "Ik kan ervan genieten tijdens de wandeling even op een bankje te zitten, en te kijken hoe de mensen het zebrapad oversteken. De een gehaast, de ander rustig. Ik geef mijn leven een 8."

De echte naam van Meindert Timmer is bij de redactie bekend.

Hoe fit is de tachtiger?

"Het gaat goed me hoor, dokter." Hoe fit is de tachtiger die zich in zijn beste staat meldt op het spreekuur nou werkelijk? Franse artsen ontwikkelden vijf jaar geleden de G8, een eerste screening. Ze vroegen aan patiënten het volgende.

Bent u:

-onlangs minder gaan eten
-onlangs afgevallen
-gebonden aan bed , stoel, huis
-dement of depressief
-te licht
-volgens uzelf ongezonder dan leeftijdsgenoten
-meervoudig medicijngebruiker
-ouder dan 85?

Mensen die niet volmondig nee kunnen zeggen op de meeste vragen, of die op een op meerdere punten echt slecht scoren, zijn er na operaties doorgaans slechter aan toe dan 

COLUMN Dat doorbehandelen in de laatste levensfase is kennelijk iets heel ingewikkelds anders waren er niet zo veel opinies en remedies. We hebben het over situaties waarin de dokter veel te laat zegt 'er moet gestorven worden'.

Alle betrokkenen lijden hieronder want sterven is onder andere een lange glijvlucht omlaag met aan het eind een min of meer zachte landing in het graf. Als je de daling niet op tijd inzet, ontstaat er op het allerlaatst een panieksituatie waarin de stervende onhoudbaar vanaf grote hoogte zonder veel mogelijkheid om nog enigszins tot zichzelf te komen met een dreun in het graf neerstort.



Het regelen van een goed sterfbed is zegenrijke arbeid, die niet alleen iets goeds oplevert voor de stervende, maar ook voor de omstanders. Wie ooit heeft meegemaakt dat een dierbare op liefdevolle wijze aan het eind van haar leven door goede palliatieve zorg werd omringd die weet dat sterven niet per se een rampzalige toestand hoeft te zijn. En wie heeft meegemaakt dat artsen een geliefde pas lieten gaan na veel zinloos medisch geweld, die kan daar lang verdriet aan overhouden en bovendien bang worden voor zijn eigen dood straks.



Hoe komt het nou dat artsen zich dikwijls zo vergalopperen? Het eenvoudigste antwoord is: doodsangst, vooral in de jonge dokter. Niemand wil dood, maar dat niet-dood-willen heeft een andere kleur in veertigers dan in tachtigers. De veertigers die de scepter zwaaien in het ziekenhuis leggen hun doodsangst op aan onder andere de tachtigers voor wie zij zorgen.



Die veertigers staan nog midden in hun leven, hun kinderen zijn de deur nog niet uit, ze willen nog jaren verder, tot bijna elke prijs. Tachtigers willen ook nog jaren leven, maar zijn over het algemeen zeer prijsbewust in deze winkel en vinden al gauw dat het gebodene veel te duur is. Meestal lukt het hen niet dit goed aan te geven in het angstige tumult van een ziekenhuisopname.



Een tweede factor is de verslaving aan diagnostiek. Ziekenhuisartsen zijn graag bereid om urenlang met elkaar te palaveren over de interpretatie van een scan, de betekenis van een biopt of de mogelijke inzet van een medicijn. Maar op een scan of in een biopt of in een farmaceutisch boek vind je geen antwoord op die ene vraag: moeten we nog wel wat doen? Dat antwoord vind je in het hart van de patiënt, of de naasten. Veel artsen vinden dat een angstig gebied waar zij zich niet in wagen.



Een derde factor is het ontbreken van een hoofdbehandelaar in het ziekenhuis. Voor ouderen is dat iets rampzaligs. Neem een doorsnee oudere patiënt. Zij is diabeet is, ze is benauwd, heeft wat doorligplekken, wordt te sterk ontwaterd, er is ook nog wat bloed bij de ontlasting en ze is een beetje verward. Het is heel gewoon als hier achtereenvolgens een internist, een longarts, een cardioloog, een dermatoloog, een nefroloog, een maagdarmleverarts en een psychiater naar komen kijken. Dit leidt er toe dat de bloedsuiker, de longen, het hart, de huid, de nieren, de darmen en de verwardheid allemaal apart behandeld worden zonder dat iemand naar voren stapt en zegt: wij hebben hier niet te maken met longen, hart, huid, nieren, darmen en brabbelpraat, dit is mevrouw Helena Pietersen, uit 1922, bij leven en welzijn moeder van vijf kinderen, jaren gewerkt voor Pro Juventute, een vrouw die naast haar eigen kinderen voor tientallen pleegkinderen een gezin en geld heeft gezocht, sinds drie jaar weduwe van Herman Pietersen, timmerman hier ter stede, uit 1918. Na de dood van haar man heeft zij herhaaldelijk gezegd dat zij zich bij hem wil voegen.



Voorwaar, voorwaar ik zeg u: die in nieren vraagt, die zal in nieren geantwoord worden. In haar ingewanden of op haar scans zult u het nooit kunnen lezen, dat ze gewoon dood wil, onder uw symptomenverzachtende hoede. Vraag het haar maar. En als zij het niet kan zeggen, vraag het dan aan de kinderen, en de door haar geholpen pleegkinderen, ze staan rond haar bed.



Deze arts, die allereerst de moed heeft en vervolgens ook nog eens de macht om de beschadigende deelaandacht van specialisten terzijde te schuiven, die bestaat niet binnen de ziekenhuismuren. Wel daarbuiten, want de huisarts en de verpleeghuisarts maken samen met de patiënt uit of ze zich ooit over de ziekenhuisdrempel gaan begeven. Vooral verpleeghuisartsen zijn erg terughoudend om patiënten naar het ziekenhuis te sturen.



Wij mogen niet wanhopen dus wijs ik graag op de aandacht die het thema nu krijgt als iets positiefs, al lees ik nergens een concreet voorstel om mijn gedroomde hoofdbehandelaar metterdaad het heft in handen te geven. Bedenk bij dit alles dat de hospice-beweging een vernietigende aanklacht is tegen de palliatieve onkunde of onwil binnen het ziekenhuis.



Voor goede stervenszorg is het al tientallen jaren zo dat je daarvoor het ziekenhuis moet zien te ontvluchten. Ik heb nog nooit gehoord dat iemand binnen het ziekenhuis dat als een schandaal ervaart. Maar dat is het wel.

Geachte ministers,

Ik richt mij tot u als verantwoordelijken voor de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ), het Openbaar Ministerie en het AMC, het opleidingsinstituut waaraan mijn man als opleider verbonden was. Twee dagen na de presentatie van het rapport van de commissie-Bleichrodt ontving ik een uitnodiging van mevrouw Schippers voor een persoonlijk gesprek. Naar het doel van dit gesprek kan ik slechts raden, maar het is nu al geruime tijd geleden dat mijn man ten onder is gegaan aan het geweld van de onder uw beider verantwoordelijkheid werkende organisaties. Hieronder de belangrijkste redenen waarom ik afzie van een dergelijk gesprek.

1

Het gekozen moment valt niet toevallig samen met de publicatie van het rapport van de Commissie en van het rapport van bevindingen van de IGZ. Die presentatie heeft zijn uitwerking niet gemist. NRC Handelsblad vatte de boodschap samen in de titel van haar hoofdredactioneel commentaar: ‘Levensdelict in Tuitjenhorn’.

2

U hebt mijn man, een huisarts met een vlekkeloze reputatie op het gebied van euthanasie en palliatieve sedatie, voor de tweede maal als pleger van een levensdelict weggezet. Zonder dat hij ooit zijn verweer voor de echt onafhankelijke rechter heeft mogen doen en in de wetenschap dat hij dat weerwoord ook nooit meer kan geven.

3

Mijn man heeft ingegrepen in een situatie waarvoor geen regels bestaan. Drie artsen hadden de patiënt in de dagen voordat mijn man hem bezocht, behandeld en geen aanleiding gezien om de sedatie al in te zetten. De IGZ stelt nu dat zij hebben zitten slapen. Toen mijn man de patiënt bezocht, was het te laat. Hij was stervende en er dreigde een voor hem en zijn vrouw afgrijselijk en zoals met hen besproken ongewenst stervensproces. Conform zijn eerder vastgelegde wens heeft mijn man hem direct in een diepe slaap gebracht, waarna hij zonder pijn zou overlijden. Het alternatief was: vaststellen dat geleidelijke sedatie volgens de richtlijn niet meer kan en toch nog beperkte hoeveelheden morfine geven zonder (voldoende) effect, zodat het lijden enigszins wordt verlicht, maar het ernstig lijden (stikken) niet.

4

Wat velen bezighoudt, is de toegediende hoge dosis morfine en dormicum. Ik begrijp dat wel, want wellicht had hij met een lagere dosis hetzelfde bereikt. Maar waarom maakt u geen melding van een voor mijn man en de betrokken familie afschuwelijke ervaring bij een eerder euthanasiegeval? Daar werd de patiënte na toediening van de gebruikelijke dosis morfine wakker en moest mijn man spoorslags terug naar zijn praktijk om extra morfine te halen. Die euthanasie is uiteraard getoetst en correct bevonden. Onder deze omstandigheden moest de patiënt in een diepe slaap worden gebracht en de pijn adequaat worden gestild.

5

Dat mijn man zich niet meer kan verweren, verwijt ik u. Mijn man is in de dagen nadat het strafrechtelijk onderzoek begon van een open, vrolijke man veranderd in iemand, waarbij de bodem uit zijn bestaan is geslagen. Hij is enkele dagen na de huiszoeking (zonder enige voorgeschiedenis van depressies) wegens suïcidale dreiging opgenomen in een gesloten GGZ-inrichting. Tijdens zijn verblijf daar is hij tweemaal op een politiebureau in Alkmaar verhoord. De GGZ liet hem nota bene zonder begeleiding per trein reizen. De verhorende opsporingsambtenaren vroegen regelmatig hoe hij zich voelde, maar weten zij veel? Een deskundige psychiater of arts was niet ter plekke. Ik beschouw dat verhoor als marteling. Geen van zijn verklaringen zijn in vrijheid afgelegd.

6

Mijn man was suïcidaal en het OM en de IGZ wisten dat. De commissie veroordeelt een reeks handelingen die IGZ en OM in de week voorafgaand aan de fatale 8 oktober verrichtten.

Mijn man had alle patiënten geïnformeerd dat hij zijn praktijk tot nader order niet zou uitoefenen. Hoewel volgens de commissie in vergelijkbare gevallen afspraken met de IGZ kunnen worden gemaakt, meende de IGZ aan mijn man en onze praktijk een bevel te moeten opleggen, waarbij hem de praktijkvoering volledig werd ontzegd. Op 3 oktober deelde de IGZ mee dat het bevel openbaar werd gemaakt. Mijn man kreeg 14 dagen om een verbod uit te lokken bij de rechter. Diezelfde middag berichtte de IGZ dat die termijn op een ‘misverstand’ berustte. Het bevel werd de volgende dag door IGZ op internet bekendgemaakt en mijn man werd bij naam genoemd. De commissie oordeelt dat de bekendmaking van het bevel onjuist was.

Op 7 oktober bepaalde de rechter-commissaris op verzoek van het OM dat mijn man hangende de strafzaak (moord!) in hechtenis zou worden genomen als hij palliatieve zorg zou verlenen (andere zorg mocht dus weer wel). Onnodig en onjuist, aldus de commissie.

Wat daarna op die fatale 8 oktober gebeurde is bekend. Hoe kunt u en uw zogenaamd onafhankelijke commissie nog met droge ogen beweren dat het handelen van de IGZ en het OM ‘deugt’?

7

Voor mijn man was het onverteerbaar dat het AMC en de co-assistent niet met hem in gesprek gingen. Het AMC heeft daarvoor postuum excuses aangeboden. De commissie zegt dat daar juridisch geen aanleiding toe was. Ik mag toch hopen dat excuses welgemeend zijn en dat binnen het AMC en elders in de beroepsgroep duidelijk is dat er eerst met de arts gesproken wordt, alvorens aangifte wordt gedaan op basis van één verklaring.

8

Uw conclusies schieten hun doel voorbij. Artsen zullen wel twee keer nadenken alvorens zij een co-assistent van het AMC nemen. Co-assistenten lopen het risico dat wanneer zij iets melden bij hun coördinator, het verhaal doorgegeven wordt aan de IGZ en zij de regie over hun melding kwijt zijn. Maar belangrijker: artsen zullen uit vrees voor vervolging bij twijfel niets doen of zwijgen. Onrust in de samenleving is gezien de vele steunbetuigingen aan mij en de stille tocht in Tuit-jenhorn zeker niet verdwenen.

9

Ik heb eerder uw presentatie en de commissie gebrek aan menselijke maat verweten. De commissie had zich niet moeten beperken tot het toetsen van het handelen van het AMC, IGZ en OM aan de regels. Dat zijn minimumnormen. Wie handelt conform de regels handelt niet per definitie goed, hij is alleen maar niet in overtreding. Het gaat om de vraag of deze instellingen fatsoenlijk hebben gehandeld. Ik verwijt het AMC, de IGZ en het OM niet dat ze zich niet aan de regels gehouden hebben. Ik verwijt hen gebrek aan wijsheid, inzicht en compassie bij het hanteren van de regels.

10

Tot slot. Ik begreep dat u ook met de nabestaanden van de patiënt wilt spreken. Wat wilt u hen eigenlijk zeggen? Dat zij hun dokter, die alles in hun ogen goed gedaan heeft, ten onrechte steunen, omdat hij de moordenaar is van hun dierbare man of broer? U moet zich schamen.

Hoogachtend,

Anneke Tromp

 door Syp Wynia  29 jan 2015

Is een markt met vier spelers een markt? De zorgmarkt is gewoon een oligopolie - als het al geen kartel is. En het spel wordt niet gespeeld in ziekenhuizen of bij de zorgverzekeraars, maar op het Binnenhof.

Tot de eeuwwisseling probeerde de overheid de uitgaven voor de gezondheidszorg in toom te houden door het zorgaanbod te beperken. Het gevolg: lange wachtlijsten, die steeds meer ergernis wekten. Daarop werd besloten de teugels te laten vieren.

Alle remmen gingen los. Sommige delen van de zorgsector – de jeugdzorg en de psychische zorg, bijvoorbeeld – verdubbelden binnen tien jaar.

Terwijl de economie zeven jaar geleden tot stilstand kwam, groeide de zorgindustrie met meer dan 4 procent per jaar door. En dus werden de teugels weer aangetrokken. Minister Edith Schippers (VVD) van Volksgezondheid maakte afspraken met de zorgindustrie waarin werd vastgelegd dat de jaarlijkse omzet eerst maximaal 2,5 procent en uiteindelijk nog maar 1 procent per jaar mocht groeien.

Laagste prijs

De aanbodbeperking van vroeger was helemaal terug, nu in de vorm van 'zorgakkoorden'.

In de jaren dat de zorgbomen nog tot in de hemel groeiden, veranderde ook de financiering. Met de Zorgverzekeringswet van 2006 diende het hele land zich verplicht te verzekeren voor een basisverzekering waarvan de inhoud door de politiek wordt vastgesteld. Wie meer wil, verzekert zich extra.

Lees ook...

Wouter Bos: zorgstelsel is eerder stalinisme dan marktwerking - Elsevier sprak met de voormalig minister en PvdA-leider

Het idee achter die Zorgverzekeringswet heette 'marktwerking' en de verzekeraars zouden daarvan de motor vormen. De zorgverzekeraars zouden onderling concurreren om hun klanten de beste zorg tegen de laagste prijs te bezorgen.

Dat hadden de zorgverzekeraars mooi geregeld. VVD'er Hans Wiegel was zeventien jaar de voorzitter van de samenwerkende zorgverzekeraars. Hij had vaak aan het bureau van achtereenvolgende ministers en staatssecretarissen gestaan met de belofte dat zijn bazen, de zorgverzekeraars, dolgraag wilden concurreren om Nederland betaalbare en goede zorg te bieden.

Dode letter

Dat was natuurlijk te mooi om waar te zijn: een brancheorganisatie die aanbiedt dat haar leden gaan concurreren om zo het land te dienen. Maar het verhaal van Wiegel deed het goed en de zorgverzekeraars werden de spil in het nieuwe zorgstelsel.

Nu was de nieuwe Zorgverzekeringswet nog niet ingevoerd, of de zorgverzekeraars gingen fuseren dat het een aard had. De beloofde concurrentie werd een dode letter, want de vier grootste zorgverzekeraars (Achmea, VGZ, CZ en Menzis, in die volgorde) kregen 90 procent van de miljardenmarkt in handen.

Is een 'markt' met zo'n marktdominantie van vier spelers die samen lobbyen wel een markt? Dat is gewoon een oligopolie, als het al niet een kartel is.

Ziekenhuizen en andere zorgaanbieders reageerden door ook te fuseren, om een vuist te kunnen maken tegen de zorgverzekeraars. De toezichthouders (NZa en ACM) deden hoegenaamd niets aan die concentratie van verzekeraars en zorgaanbieders.

Politieke ellende

Een maand geleden kwam de machtsstrijd tussen verzekeraars en aanbieders tot uiting bij een stemming in de Eerste Kamer over de vrije artsenkeuze voor wie daarvoor niet extra wil betalen. Deze keer wonnen de zorgaanbieders, dankzij drie PvdA-dissidenten.

Het echte probleem, afgezien van politieke ellende, is dat als Schippers haar afspraken over de inperking van de artsenkeus niet nakomt, de zorgindustrie zich ook niet gebonden hoeft te voelen aan de afspraak om de omzetgroei te beperken. Dat levert potentieel een miljardenprobleem op voor het kabinet.

De enige echte markt in de zorg is een belangenmarkt. Geen wonder dat zorgverzekeraars en zorgaanbieders overal politici aan een touwtje hebben, tot in de Eerste Kamer toe. André Rouvoet (ChristenUnie) is als opvolger van Wiegel voorzitter van de zorgverzekeraars. Zijn bestuurslid Roger van Boxtel, ook bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar Menzis, is senator voor D66. CDA'er Ab Klink zit in de directie van VGZ.

Bij de zorgaanbieders werkt ook een legertje politici. Ella Kalsbeek (PvdA) doet de huisartsen, Jacobine Geel (CDA) de GGZ, Frank de Grave (VVD, ook senator) de medisch specialisten, Yvonne van Rooy (CDA) de ziekenhuizen, Heleen Dupuis (VVD, ook Eerste Kamer) de gehandicaptenzorg, Marleen Barth (voorzitter van de PvdA-Eerste Kamerfractie) de apothekers.

De marktwerking in de gezondheidszorg is dus geenkwestie van onderling concurrerende zorgverzekeraars gebleken. Het is eerder een kwestie van verzekeraars tegen aanbieders. En hun onderlinge belangenmarkt, die speelt zich af op het Binnenhof.